Współcześnie niestety niewiele osób ma świadomość, jaką rolę w popularyzowaniu sportu w okresie międzywojennym odegrali polscy sportowcy pochodzenia żydowskiego. Tutaj można przedstawić dwa znamienne fakty. W publikacji Warszawskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej z 1987 r. pt. Historia piłkarstwa warszawskiego. Futbol w stolicy 1921-1986, klubowi Makabi Warszawa z warszawskiego Muranowa, który zakładał WOZPN, poświęcono zaledwie kilka zdań. W 2021 r. Mazowiecki Związek Piłki Nożnej, prawny kontynuator WOZPN, obchodził 100-lecie istnienia. To okazja do przypomnienia klubów – założycieli związku. Należy też wspomnieć, że niewielu kibiców polskiej piłki nożnej wie, że pierwszą bramkę dla reprezentacji Polski (w zwycięskim meczu ze Szwecją w maju 1922 r.) zdobył Józef Klotz, Polak pochodzenia żydowskiego, gracz Jutrzenki Kraków i Makabi Warszawa.
W międzyczasie pojawiły się wprawdzie publikacje przypominające dzieje warszawskiej piłki nożnej. Za przełomową należy uznać pracę dr. Roberta Gawkowskiego Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i ich najbliższych okolic w latach 1918-39 z 2007 r., która wielu czytelnikom w zwięzły i czytelny sposób przypomniała o historii warszawskich klubów, szczególnie tych żydowskich, skazanych na zapomnienie w czasach „słusznie minionych”. Do ponownego odrodzenia wiedzy na temat historii żydowskiej piłki nożnej w Polsce na pewno przyczyniły się m.in. dwa fakty: publikacja z 2013 r. Grażyny Pawlak, Daniela Grinberga i Macieja Sadowskiego pt. Bądź silny i odważny oraz odtworzenie przez grupę zapaleńców klubu Makabi Warszawa (wraz z obchodami 100-lecia tej instytucji, jaka miała miejsce w 2015 r.[*]). W świadomości miłośników sportu, sport żydowski, a szczególnie Makabi Warszawa, powróciły na należne im miejsce. Nadal jednak wiele osób nie wie o tym, że historia sportu, zwłaszcza w II Rzeczypospolitej to nie tylko Makabi Warszawa, ale także inne zrzeszenia i kluby sportowe powiązane chociażby z ruchem syjonistycznym.
Celem poniższej publikacji jest przypomnienie, choćby nawet w formie skróconej, historii drugiego największego żydowskiego klubu stolicy – Gwiazdy (Sztern) Warszawa, powiązanego z przedwojenną lewicą, by pokazać różnorodność polskiego międzywojennego sportu.
Chciałbym podziękować dr hab. Robertowi Gawkowskiemu za zainspirowanie historią warszawskiego sportu. Bez pasji ta skromna publikacja by nie powstała. Jednocześnie warto wspomnieć o Piotrze Grosie, który jako fachowiec znający zasoby polskich archiwów (w tym ich wersji elektronicznych) podzielił się swoim doświadczeniem w tej kwestii.
Zdaje sobie sprawę, że broszura może zawierać wiele niedociągnięć, które prawdopodobnie zostaną wyłapane przez uważnych czytelników. Sądzę jednak, że przypomnienie dziejów tego klubu pozwoli ponownie zaistnieć w świadomości miłośników sportu. Tym bardziej, że za dwa lata klub obchodziłby 100-lecie swojego istnienia. Warto, choćby w ten symboliczny sposób, ocalić od zapomnienia część piłkarskiej historii Warszawy.
Na zakończenie słowa szczególnego podziękowania należą się mojej Oli, za cierpliwość i motywowanie w dążeniu do celu, jakim było powstanie tej publikacji. Bo za każdym, nawet najmniejszym sukcesem mężczyzny stoi kobieta.
Powstanie tej publikacji nie byłoby możliwe bez wielu osób, które poświęcając swój wolny czas, zaprojektowały okładkę, dokonały korekty, składu DTP oraz tłumaczeń na język angielski i hiszpański, za co w ten symboliczny sposób bardzo dziękuję.
Robert Trzaska
[*] Obchody miały miejsce 28 października 2015 r. w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN niedaleko ostatniej siedziby Makabi, która mieściła się w Pasażu Simonsa przy ul. Nalewki 2 (obecnie ul. Stare Nalewki) – Aleksandra Podgórska, Klub Makabi Warszawa obchodzi 100. rocznicę istnienia!, Warszawa, 22 października 2015, https://warszawa.naszemiasto.pl/ (dostęp 4.10.2021).